“ความเป็นผู้นำไม่ได้หมายถึงการควบคุมหรือบงการด้วยอำนาจ” นี่คือจุดเริ่มต้นของการค้นพบภาวะผู้นำที่แท้จริง —การนำโดยไม่ต้องบังคับ การสร้างแรงบันดาลใจโดยไม่ต้องใช้อำนาจ
ผลการศึกษาของ Eurich (2018) พบข้อมูลที่น่าสนใจว่า แม้ผู้นำส่วนใหญ่จะมองว่าตนเองรู้จักตัวเองดี แต่ในความเป็นจริงมีเพียง 10-15% เท่านั้นที่มีคุณสมบัตินี้ สอดคล้องกับบทความจาก Forbes ที่สะท้อนให้เห็นว่า ในโลกธุรกิจปัจจุบัน “ทักษะทางอารมณ์และสังคม” กลายเป็นเครื่องมือสำคัญที่แยกผู้นำธรรมดาออกจากผู้นำระดับโลก
ซึ่งกรอบแนวคิดของการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning: SEL) ของ CASEL ที่ชี้ให้เห็นว่าคนที่จะเป็นผู้นำควรประกอบด้วยทักษะพื้นฐานสำคัญ 5 ประการ:
1. การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness)
2. การจัดการตนเอง (Self-management)
3. ความเข้าใจผู้อื่น (Social awareness)
4. ทักษะการสร้างความสัมพันธ์ (Relationship skills)
5. การตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ (Responsible decision-making)
วันนี้เพจ SELminder ขอนำเสนอ 9 วิธีหาโอกาสแสดงความเป็น “ผู้นำที่รู้ตัว” ที่ซึ่งไม่ว่าคุณจะเป็นนักเรียน พนักงาน หรือหัวหน้าทีมก็สามารถแสดงความเป็นผู้นำได้
9 วิธีแสดงความเป็นผู้นำ “ที่รู้ตัว”
1. สำรวจตัวเองอยู่เสมอ
มายเซ็ทหนึ่งที่คนมักมีเมื่อพูดถึงคำว่า “ผู้นำ” คือ “ต้องเป็นคนที่รู้ทุกอย่าง” แต่เราพบว่าผู้นำที่ดีไม่จำเป็นต้องรู้ทุกคำตอบ แต่สิ่งหนึ่งที่เขาต้องรู้คือ “ต้องรู้จักตนเองอย่างลึกซึ้ง” การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) เป็นรากฐานสำคัญที่ช่วยให้คุณตระหนักเห็นความคิดความรู้สึกของตนเอง เข้าใจจุดแข็งจุดอ่อน และคุณค่าภายในที่มี รวมทั้งตระหนักรู้ว่าสิ่งต่างๆ เหล่านี้มันส่งผลต่อผู้อื่นอย่างไร
How to master:
จัดสรรเวลาทบทวนตนเองทุกวัน ตั้งคำถามว่า “วันนี้ฉันทำหน้าที่ผู้นำได้ดีอย่างไร และมีสิ่งใดบ้างที่ควรปรับปรุง” นำคำตอบเหล่านี้มาพัฒนาการกระทำและการตัดสินใจในวันถัดไป
2. สงบได้ในยามที่ว้าวุ่น
ในช่วงเวลาที่ทุกอย่างดูเหมือนจะโกลาหลไปหมด คนที่เป็นผู้นำอย่างแท้จริง คือผู้ที่สามารถสร้าง “เกาะแห่งความเงียบสงบ” ท่ามกลางคลื่นลมพายุได้ การควบคุมอารมณ์และคงความมุ่งมั่นไม่เพียงช่วยให้คุณผ่านพ้นวิกฤต แต่ยังสร้างแรงบันดาลใจให้ทีมมีพลังฟื้นคืนกลับมาอีกครั้ง นี่คือหัวใจของทักษะการบริหารจัดการตนเอง (Self-Management) ตามกรอบแนวคิดของ CASEL
How to master:
โอกาสแสดงความเป็นผู้นำของคุณคือ เมื่อเจอสถานการณ์ที่กดดัน ลองฝึก “หยุดและหายใจให้ลึก” แทนที่จะมีปฏิกิริยาโต้กลับทันที และถามตัวเองว่า “อะไรคือทางออกที่ฉลาดที่สุดในตอนนี้?” ตัวอย่างเช่น เมื่อโปรเจกต์ล่าช้า แทนที่จะโวยวายหัวเสีย ให้หยุดหายใจและคิดหาวิธีแก้ปัญหาหรือขอการสนับสนุนจากผู้อื่น
3. หยุดฟังอย่างตั้งใจ
ในโลกที่ทุกคนพยายามจะพูด ผู้นำที่แท้จริงจะเลือก “หยุดฟัง” การฟังอย่างลึกซึ้งไม่ใช่แค่การได้ยิน แต่คือการเข้าใจจิตวิญญาณของผู้อื่น เมื่อคุณฟังอย่างตั้งใจและแสดงให้เห็นว่าคุณใส่ใจ มันจะช่วยให้เกิดความเชื่อมั่นในทีม และช่วยให้คุณจัดการกับความสัมพันธ์ในทีมได้ดีขึ้น นี่คือหัวใจของทักษะการตระหนักรู้ทางสังคม (Social Awareness) ตามกรอบแนวคิดของ CASEL
How to master:
เมื่อใครมาบอกเล่าอะไรให้คุณฟัง ให้วางสิ่งต่างๆ ลงแล้วหันหน้าเข้าหา และฟังอย่างเต็มที่ สะท้อนกลับด้วยประโยคที่แสดงถึงความเข้าใจ เช่น “ฉันรู้สึกได้ว่าเรื่องนี้ส่งผลกระทบต่อคุณมากแค่ไหน [สะท้อนอารมณ์] เรามาลองคิดดูด้วยกันว่าจะแก้ไขอย่างไรได้บ้าง” การตอบแบบนี้แสดงถึงความเข้าใจและความตั้งใจที่จะหาทางออกไปพร้อมกับผู้อื่น สร้างความรู้สึกปลอดภัยและความไว้วางใจ
4. อำนวยให้เกิดการพูดคุย
การสื่อสารไม่ใช่แค่การส่งผ่านข้อมูล แต่คือการสร้างสะพานเชื่อมใจระหว่างผู้คน ผู้นำที่ส่งเสริมให้เกิดการสื่อสารจะช่วยลดความเข้าใจผิดในทีม การสนับสนุนการแสดงความคิดเห็นและเปิดโอกาสให้ทุกคนได้พูด สร้างความรู้สึกว่าความคิดเห็นของทุกคนมีคุณค่า
How to master:
ในที่ประชุมหรือการทำงานร่วมกัน ให้คุณลองหาโอกาสแสดงความเป็นผู้นำด้วยการถามคำถามง่ายๆ เช่น “ใครมีมุมมองอื่นเพิ่มเติมอีกบ้าง?” คำถามนี้จะช่วยสร้างพื้นที่ให้ทุกเสียงได้รับการยอมรับและเห็นคุณค่า อีกทั้งยังส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์และความร่วมมือในทีมอย่างเต็มที่
5. เป็นผู้แก้ปัญหา ไม่ใช่แค่ผู้ชี้ปัญหา
ผู้นำที่มีประสิทธิภาพมุ่งเน้นไปที่การหาทางแก้ไข แทนที่จะจมอยู่กับการพูดถึงปัญหาเพียงอย่างเดียว การมองหาวิธีแก้ไขช่วยสร้างบรรยากาศเชิงบวกและกระตุ้นให้ทีมมองเห็นโอกาสในทุกความท้าทาย
How to master:
ทุกครั้งที่คุณพบปัญหา อย่าเพียงแค่บอกเล่าถึงปัญหาแต่ให้ลองคิดหาวิธีแก้ไขที่เป็นไปได้ร่วมด้วย ตัวอย่างเช่น แทนที่จะพูดว่า “กระบวนการนี้ใช้ไม่ได้ผล” ให้ลองเสนอทางเลือกว่า “ถ้าเราลองปรับขั้นตอนนี้ให้เป็นระบบอัตโนมัติ น่าจะช่วยประหยัดเวลาได้นะ”
6. ตั้งคำถามให้คิดเชิงลึก
ผู้นำที่ดีไม่ได้เพียงแค่ให้คำตอบ แต่ตั้งคำถามที่กระตุ้นความคิดสร้างสรรค์และการวิเคราะห์ในทีม การถามคำถามที่เฉียบคมช่วยให้ทีมมองเห็นทางเลือกใหม่ๆ และรู้สึกมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา
How to master:
- กระตุ้นให้ทีมคิดเชิงลึก
แทนที่จะให้คำตอบตรงๆ ลองถามว่า “เรามีตัวเลือกอะไรบ้าง?” หรือ “ถ้าคุณต้องทำสิ่งนี้ คุณจะทำอะไรแตกต่างออกไป?” คำถามเหล่านี้ช่วยเปิดโอกาสให้สมาชิกในทีมได้แสดงความคิดเห็นและมีส่วนร่วมอย่างจริงจัง - สร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยในการตอบคำถาม
แสดงให้เห็นว่าคำถามของคุณไม่ได้มีเจตนาให้กดดัน แต่การตั้งคำถามที่ดีไม่ได้เป็นเพียงการหาคำตอบ แต่เป็นการเปิดโอกาสให้ทีมได้สำรวจความคิดใหม่ๆ และรู้สึกว่าความคิดของพวกเขามีความหมาย นี่คือก้าวสำคัญสู่การมีทักษะการตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ (Responsible Decision-Making) ตามกรอบแนวคิดของ CASEL
7. แสดงความเห็นอกเห็นใจผ่านการกระทำเล็กๆ
ความเห็นอกเห็นใจ (Empathy) เป็นรากฐานสำคัญของ SEL ที่ช่วยให้คุณเชื่อมโยงกับผู้อื่นในระดับที่ลึกซึ้งและมีความหมาย ผู้นำที่แสดงความเห็นอกเห็นใจสร้างความไว้วางใจและความจงรักภักดีจากคนรอบข้าง
How to master:
คุณสามารถสร้างโอกาสแสดงความเป็นผู้นำด้วยการกล่าวชื่นชมอย่างจริงใจ เช่น “ฉันเห็นนะว่าคุณทุ่มเทกับงานนี้มาก มันเยี่ยมมากจริงๆ” คำพูดเล็กๆ นี้สามารถเปลี่ยนวันธรรมดาของใครบางคนให้กลายเป็นวันพิเศษ และช่วยเสริมกำลังใจให้พวกเขาทำงานต่อไปอย่างมุ่งมั่น
รวมถึงการใส่ใจกับรายละเอียดเล็กๆ เช่น การจำชื่อโปรเจกต์ที่ใครบางคนกำลังทำ การกล่าวขอบคุณเล็กๆ น้อยๆ หรือการถามไถ่ด้วยความจริงใจ เช่น “ช่วงนี้โอเคไหม?” ล้วนแสดงถึงความเอาใจใส่
8. สร้างแรงบันดาลใจผ่านวิสัยทัศน์
วิสัยทัศน์ที่ชัดเจนให้ความชัดเจน ทิศทาง และความหมายกับการทำงานของทีม เมื่อทุกคนเห็นความเชื่อมโยงระหว่างงานที่พวกเขาทำกับเป้าหมายที่ใหญ่กว่า พวกเขาจะมีแรงจูงใจและมุ่งมั่นมากขึ้น และการที่ผู้นำจะมีวิสัยทัศน์ได้นั้นสิ่งที่เขาต้องมีก่อนเลยคือ การตระหนักถึงคุณค่า สิ่งที่ตนเองให้ค่า หรือให้ความหมาย สอดคล้องกับทักษะการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness)
How to master:
- ถ่ายทอดวิสัยทัศน์ด้วยคำพูดที่เข้าใจง่าย
แทนที่จะพูดถึงเป้าหมายเป็นตัวเลข ให้เชื่อมโยงงานกับผลกระทบที่ยิ่งใหญ่กว่า ตัวอย่างเช่น “โปรเจกต์นี้ไม่ได้เป็นแค่การทำให้ได้ยอดตามเป้า แต่มันเกี่ยวกับการสร้างความเปลี่ยนแปลงที่ดีให้กับชุมชนของเรา” - สร้างเป้าหมายให้เป็นความพยายามของทีม
แทนที่จะพูดว่า “ฉันต้องการให้คุณทำสิ่งนี้” ให้ลองพูดว่า “งานของเราส่วนนี้ช่วยสนับสนุนภาพรวมที่ใหญ่กว่าอย่างไร เรามาทำมันให้สำเร็จไปด้วยกันเถอะ”
การถ่ายทอดวิสัยทัศน์อย่างมีพลังช่วยสร้างทีมที่ทำงานด้วยแรงบันดาลใจและเป้าหมายเดียวกัน มันไม่เพียงช่วยให้คุณนำทีมอย่างมั่นใจ แต่ยังสร้างความหมายและความเชื่อมโยงในงานที่ทุกคนทำร่วมกัน!
9. กล้าเผชิญหน้ากับความขัดแย้ง
ผู้นำที่แข็งแกร่งจะไม่หลีกเลี่ยงความขัดแย้ง แต่จะเผชิญหน้าและแก้ไขปัญหาโดยส่งเสริมความเข้าใจและความร่วมมือ การจัดการความขัดแย้งอย่างสร้างสรรค์ช่วยเสริมสร้างความสัมพันธ์ที่แข็งแกร่งและสร้างความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในทีม ซึ่งสะท้อนถึงการมีทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship Skills)
How to master:
เมื่อมีความขัดแย้งเกิดขึ้น คุณสามารถแสดงความเป็นผู้นำด้วยการไม่เข้าข้างฝ่ายใดฝ่ายหนึ่ง แต่ควรรับฟังและใช้คำพูดที่แสดงถึงความเข้าใจและเห็นอกเห็นใจ ตัวอย่างเช่น “ฉันเข้าใจมุมมองของทั้งสองฝ่าย จะมีทางออกแบบไหนได้บ้าง?” คำพูดนี้ช่วยลดความตึงเครียดและเปิดโอกาสให้ทุกคนมีส่วนร่วมในการแก้ปัญหา
รวมทั้งกระตุ้นให้ทุกฝ่ายได้แสดงความคิดและความรู้สึกในบรรยากาศที่ไม่ถูกตัดสิน เป้าหมายคือการหาทางออกที่ทุกคนได้ประโยชน์ร่วมกัน (Win-Win Outcome)
ทำไมทักษะ SEL ถึงสำคัญสำหรับความเป็นผู้นำ
Social and Emotional Learning (SEL) ตามกรอบแนวคิดของ CASEL ช่วยให้ผู้นำผสมผสานความฉลาดทางอารมณ์และความฉลาดทางสังคมเข้ากับการตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพ แต่ละทักษะมีบทบาทสำคัญดังนี้:
- ความตระหนักรู้ในตนเอง (Self-Awareness): ช่วยให้ผู้นำรู้จักจุดแข็งและข้อจำกัดของตัวเอง
- การบริหารจัดการตนเอง (Self-Management): ช่วยให้ผู้นำควบคุมอารมณ์และโฟกัสกับเป้าหมายได้
- ความเข้าใจผู้อื่น (Social Awareness): สร้างความเห็นอกเห็นใจและเข้าใจมุมมองที่หลากหลาย
- ทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship Skills): ส่งเสริมความร่วมมือและสร้างความไว้วางใจ
- การตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ (Responsible Decision-Making): ช่วยให้การตัดสินใจมีจริยธรรมและข้อมูลที่รอบคอบ
สรุป: ความเป็นผู้นำไม่ได้หมายถึงการควบคุมหรือบงการ แต่คือการยกระดับผู้อื่นและสร้างความเปลี่ยนแปลง การผสมผสานทักษะ Social and Emotional Learning (SEL) ของ CASEL เข้ากับการเป็นผู้นำ จะไม่เพียงสร้างแรงบันดาลใจให้คนรอบข้าง แต่ยังสร้างผลกระทบที่ยั่งยืนในทุกบริบท
และทั้งหมดนี่คือ 9 วิธีแสดงความเป็นผู้นำ “ที่รู้ตัว” เริ่มต้นก้าวแรกในวันนี้ สะท้อนตัวเอง ฟังผู้อื่น และลงมือทำด้วยเป้าหมายที่ชัดเจน โลกต้องการผู้นำแบบคุณ—ผู้นำที่นำด้วยหัวใจและทักษะที่แท้จริง!
References:
The importance of self-awareness in becoming better leaders (YEL2023). Retrieved from: https://ihf-fih.org/news-insights/the-importance-of-self-awareness-in-becoming-better-leaders/
14 Social Skills Every Business Leader Should Master. Retrieved from: https://www.forbes.com/councils/forbescoachescouncil/2020/07/29/14-social-skills-every-business-leader-should-master/
The Social and Emotional Skills New Leaders Need Most: Insights from Harvard Business Publishing. Retrieved from: https://www.harvardbusiness.org/the-social-and-emotional-skills-new-leaders-need-most-insights-from-harvard-business-publishing/
