พลังของคำถาม WHY ถูกกล่าวถึงอย่างมากในหนังสือ Start with Why ของ Simon Sinek เพราะมันเป็นคำถามที่ช่วยสร้างแรงบันดาลใจและขับเคลื่อนด้วยจุดมุ่งหมายที่ชัดเจน —อย่างไรก็ตาม แม้ว่าคำถาม “Why” จะช่วยให้เราเข้าใจเหตุผลที่ลึกซึ้ง แต่มันกลับเป็นศัตรูเวลาที่เราต้องค้นหาคำตอบที่ชัดเจน!
Will Wise ผู้เขียนหนังสือ Ask Powerful Questions นำเสนอมุมมองที่น่าสนใจว่า การใช้คำถาม Why บางครั้งไม่ช่วยให้เราก้าวไปข้างหน้า ยกตัวอย่างเช่น เมื่อเราถามตัวเองว่า “ทำไมฉันถึงรู้สึกแบบนี้?” หรือ “ทำไมโชคร้ายนี้ถึงเกิดขึ้นกับฉัน?” แทนที่จะช่วยให้เราเข้าใจปัญหา กลับทำให้เราวนเวียนอยู่กับความคิดเดิมๆ และไม่สามารถหาทางออกที่เป็นรูปธรรมได้
ทั้งสองเล่มนี้เป็นหนังสือที่ผมชอบ เพราะมีมุมมองที่แตกต่างกันในการใช้คำถาม “Why” ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความซับซ้อนของการตั้งคำถามที่มีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในมิติของการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) การเข้าใจว่าเมื่อไหร่ควรใช้คำถาม “Why” และเมื่อไหร่ควรหลีกเลี่ยง จะช่วยให้เราสามารถพัฒนาทักษะการตั้งคำถามที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงและการแก้ปัญหาที่เป็นรูปธรรมได้อย่างแท้จริง
1. ใช้ Why เมื่อต้องการค้นหาคำตอบเชิงลึก
คำถาม “Why” ไม่ใช่สิ่งที่ผิด แต่ประสิทธิภาพของมันขึ้นอยู่กับจุดประสงค์ที่เราต้องการ
- ✅ เมื่อเราต้องการเข้าใจแรงจูงใจหรือรากของปัญหา เช่น “ทำไมลูกค้าถึงไม่ซื้อสินค้าเรา?” นี่อาจช่วยให้เราค้นหาสาเหตุเชิงลึก
- ❌ แต่ถ้าเราต้องการคำตอบที่นำไปใช้ได้จริง คำถาม “Why” อาจไม่ช่วยมากนัก เพราะมันกว้างเกินไปและบางครั้งนำไปสู่การตอบแบบปกป้องตัวเองหรือโยนความผิดให้ปัจจัยภายนอก
SEL กับการใช้คำถาม Why
การพัฒนา Self-Awareness (การตระหนักรู้ในตนเอง) เป็นหนึ่งในองค์ประกอบสำคัญของ SEL การถาม “Why” อาจทำให้เราติดกับดักอารมณ์เชิงลบ เช่น ความรู้สึกผิดหรือเสียใจ แต่การถาม “What” และ “How” จะช่วยให้เรารับผิดชอบต่ออารมณ์ของตนเองและพัฒนาไปข้างหน้า
ตัวอย่าง:
- “ทำไมฉันถึงรู้สึกไม่มีความสุข?” → คำตอบที่ได้อาจเป็น “ก็เพราะงานมันน่าเบื่อ” ซึ่งไม่ได้นำไปสู่การแก้ไขอะไรเลย
- “อะไรที่ทำให้ฉันไม่มีความสุข?” → คำตอบอาจเป็น “ฉันรู้สึกว่าไม่มีอิสระในการทำงาน” ซึ่งนำไปสู่การคิดหาทางออกได้ง่ายขึ้น
2. อย่าใช้ “Why” เมื่อต้องการคำตอบที่เป็นรูปธรรม
โดยธรรมชาติแล้ว เมื่อเราถูกถามว่า “ทำไม?” สมองของเราจะพยายามหาคำตอบที่เร็วที่สุด ง่ายที่สุด และบางครั้งคำตอบนั้นก็ไม่ได้ลึกซึ้งหรือเป็นข้อมูลที่นำไปใช้ได้จริง
- “ทำไมคุณมาสาย?” → “รถติด” หรือ “ตื่นสาย” (ตอบแบบปัดๆ ไป)
- “อะไรที่ทำให้คุณมาสาย?” → “ฉันไม่ได้เผื่อเวลาสำหรับจราจร” หรือ “ฉันนอนดึกทำให้ฉันตื่นสาย“ (คำตอบนี้ช่วยเผยให้เห็นโอกาสในการปรับปรุงและแก้ไข)
SEL กับการตั้งคำถามที่เป็นรูปธรรม
การพัฒนา Self-Management (การกำกับดูแลตนเอง) ใน SEL ช่วยให้เราสร้างแนวคิดและการตั้งคำถามที่ช่วยให้เกิดการพัฒนาตนเอง เมื่อเราหลีกเลี่ยง “Why” และหันมาใช้ “What” หรือ “How” เราจะสามารถเข้าใจในสถานการณ์และการจัดการอารมณ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้น
3. บริบทที่คำถาม “Why” ทรงพลังและได้ผล
แม้คำถาม “Why” อาจไม่เหมาะกับทุกสถานการณ์ แต่ในบางบริบท มันกลับเป็นเครื่องมือทรงพลังที่ช่วยให้เราเข้าใจตนเองและสถานการณ์ได้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น เช่น:
1) ค้นหาคุณค่าและแรงขับเคลื่อนภายใน
- “ทำไมฉันถึงอยากประสบความสำเร็จในงานนี้?” คำถามนี้ช่วยให้เราเข้าใจคุณค่าและแรงจูงใจที่แท้จริงของตนเอง
2) ค้นหาปัญหาเชิงลึกในกระบวนการคิด
- “ทำไมฉันถึงกังวลกับการพูดในที่สาธารณะ?” การถามเช่นนี้ช่วยเผยให้เห็นรากเหง้าของความกลัวและความกังวล
3) สะท้อนความรู้สึกและสำรวจอารมณ์เชิงลึก
- “ทำไมฉันรู้สึกไม่พอใจในสถานการณ์นี้?” คำถามลักษณะนี้ช่วยให้เราเข้าใจที่มาของอารมณ์และความรู้สึก
SEL กับศิลปะการใช้คำถาม Why
การพัฒนา Responsible Decision-Making (การตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ) สามารถใช้ “Why” เพื่อสะท้อนการตัดสินใจและผลกระทบของมัน เพื่อช่วยให้เราเติบโตและพัฒนาตัวเองต่อไป
4. ถ้าอยากได้คำตอบที่ชัดเจน ให้ถาม “What” หรือ “How”
ถ้าคุณต้องการคำตอบที่นำไปใช้ได้จริง ให้เปลี่ยนจาก “Why” เป็น “What” หรือ “How” เพื่อให้ได้คำตอบที่จับต้องได้มากขึ้น
ตัวอย่าง:
- ❌ “ทำไมฉันถึงไม่มีความมั่นใจ?” → คำตอบอาจเป็น “ฉันแค่เป็นแบบนี้” หรือ “ฉันไม่เคยทำได้ดีอยู่แล้ว”
- ✅ “มีอะไรที่ทำให้ฉันรู้สึกไม่มั่นใจ?” → คำตอบอาจเป็น “ฉันไม่ค่อยมีประสบการณ์ในเรื่องนี้” หรือ “ฉันไม่แน่ใจว่าฉันเตรียมตัวมาดีพอหรือยัง”
- ✅ “ฉันจะสร้างความมั่นใจให้ตัวเองได้อย่างไร?” → คำตอบอาจเป็น “ฉันควรฝึกซ้อมให้มากขึ้น” หรือ “ฉันควรขอ feedback จากคนรอบตัว”
SEL กับการถามคำถามที่ช่วยให้เกิดการเรียนรู้
การตั้งคำถามที่ดีเกี่ยวข้องกับ Social Awareness (การตระหนักรู้ทางสังคม) และ Relationship Skills (ทักษะด้านความสัมพันธ์) ซึ่งเป็นองค์ประกอบของ SEL คำถามที่เปิดโอกาสให้ผู้อื่นมีส่วนร่วม เช่น “คุณคิดว่าเราจะปรับปรุงสิ่งนี้ได้อย่างไร?” จะช่วยให้เกิดการสื่อสารที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น
สรุป: The Questions are The Answers
คำถามที่ดีจะพาเราไปหาคำตอบที่ดี ช่วยเปลี่ยนจาก ❌ “ทำไม?” → ✅ “อะไร?” หรือ “อย่างไร?” เพื่อคำตอบที่ชัดเจนขึ้น ดังนั้น ครั้งต่อไปที่คุณรู้สึกสับสนหรืออยากได้คำตอบที่ชัดเจน ลองเปลี่ยนจาก “Why” เป็น “What” และ “How” แล้วสังเกตดูว่าคำตอบที่ได้แตกต่างกันอย่างไร
References:
Ask Powerful Questions: Create Conversations that Matter. By Will Wise. Retrieved from: https://weand.me/ask-powerful-questions/
The Power of How and What and the Weakness of Why Questions. Retrieved from: https://leadingwithquestions.com/leadership/the-power-of-how-and-what-and-the-weakness-of-why-questions/
