จินตนาการว่าคุณคือนักปีนเขา เป้าหมายของคุณคือ จุดสูงสุดของยอดเขานี้ คำถามคือ “การจะไปถึงยอดเขาได้สำเร็จคุณต้องใช้อะไรบ้าง…?” ผมเชื่อว่าคำตอบที่เราอาจนึกถึงคือ “แผนที่” ซึ่งเปรียบได้กับ ลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow’s hierarchy of needs) ที่แสดงเส้นทางความต้องการและแรงจูงใจของมนุษย์ ตั้งแต่ขั้นพื้นฐานไปจนถึงจุดสูงสุด
คำถามถัดมาคือ “หากคุณต้องการไปถึงจุดสูงสุดให้ง่ายขึ้น คุณต้องใช้อะไรบ้างครับ…?” คำตอบคือ “เข็มทิศและอุปกรณ์ช่วยต่างๆ” ซึ่งในบริบทนี้ก็คือ การเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) ซึ่งทำหน้าที่เสมือนเป็นตัวช่วยในการเดินทางผ่านเส้นทางต่างๆ ทั้งทางเรียบ ทางชัน หรือทางขรุขระ (ได้อย่างไม่เจ็บตัวมากนัก)
ดังนั้น เรื่องราวที่ผมหยิบมาพูดคุยในวันนี้คือ การเข้าใจลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ช่วยเราอย่างไร? และเราสามารถบูรณาการการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (SEL) มาช่วยในการเดินทางนี้ได้อย่างไร?
ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow’s hierarchy of needs) คืออะไร
ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow’s hierarchy of needs) เป็นทฤษฎีทางจิตวิทยาที่อธิบายว่าความต้องการของมนุษย์มีลักษณะเป็นลำดับขั้น (มักถูกนำเสนอโดยรูปพิระมิด) โดยความต้องการพื้นฐานจะอยู่ล่างสุด และต้องได้รับการตอบสนองเสียก่อน บุคคลจึงจะมีความต้องการและมีแรงจูงใจในการตอบสนองความต้องการในระดับที่สูงขึ้นได้
โดยลำดับขั้นความต้องการถูกแบ่งออกเป็น 5 ขั้น ได้แก่ ขั้นล่างสุดคือความต้องการทางกายภาพ (Physiological) ขั้นความมั่นคงปลอดภัย (Security) ขั้นความรักและการเป็นส่วนหนึ่ง (Love and Belonging) ขั้นความเคารพนับถือ (Esteem) และขั้นสูงสุดคือ ความสมบูรณ์ของชีวิต (Self-actualization) มีรายละเอียดดังนี้
1. ความต้องการทางกาย
เป็นความต้องการพื้นฐานที่สุดที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต ได้แก่:
- อาหาร
- น้ำ
- ที่พักพิง
- เสื้อผ้า
- การนอนหลับ
2. ความต้องการด้านความมั่นคงปลอดภัย
เป็นความต้องการทางร่างกายได้รับการตอบสนองแล้ว บุคคลจะแสวงหาความปลอดภัยและความมั่นคง ได้แก่:
- ความมั่นคงส่วนบุคคล
- ความมั่นคงทางการเงิน
- สุขภาพและความเป็นอยู่ที่ดี
- การปกป้องชีวิตจากภัยอันตราย
3. ความต้องการความรักและการเป็นส่วนหนึ่ง
เป็นความต้องการ/ความปรารถนาด้านความสัมพันธ์ทางสังคม ความรัก และความรู้สึกเป็นส่วนหนึ่ง ได้แก่:
- มิตรภาพ
- ความสัมพันธ์ในครอบครัว
- ความสัมพันธ์โรแมนติก
- กลุ่มทางสังคม
4. ความต้องการความเคารพนับถือ
เป็นความต้องการที่บุคคลพยายามแสวงหาความนับถือตนเองและการยอมรับจากผู้อื่น ได้แก่:
4.1 การยอมรับนับถือตนเอง
- ความสําเร็จ (Achievement)
- ความเป็นตัวของตัวเอง (Independence)
- ความเชื่อมั่นในตัวเอง (Confidence)
- ความมีอิสระ (Freedom)
4.2 การยอมรับจากผู้อื่น
- การได้รับการเอาใจใส่
- การได้รับเกียรติยกย่อง
- ความเคารพ
- การมีสถานะ
- การยอมรับ
5. ความต้องการมีชีวิตตามอุดมคติ
เป็นความต้องการในระดับสูงสุด ซึ่งแสดงถึงความปรารถนาที่จะเติมเต็มศักยภาพของตนเอง และบรรลุการเติบโตส่วนบุคคล ได้แก่:
- ความคิดสร้างสรรค์
- การแก้ปัญหา
- ศีลธรรม
- การยอมรับตนเองและผู้อื่น
Key Points:
- เป็นลำดับขั้น (Hierarchy): ความต้องการจะถูกจัดเรียงเป็นลำดับขั้นโครงสร้างคล้ายปิรามิด โดยมีความพื้นฐานอยู่ล่างสุด ไต่ระดับขึ้นไปยังความต้องการบรรลุศักยภาพของตนเองอยู่ที่ด้านบนสุด
- ก้าวทีละขั้น: บุคคลจะต้องได้รับการตอบสนองความต้องการในระดับล่างก่อน จึงจะขยับขั้นไปสู่ความต้องการในระดับที่สูงกว่าได้
- ยืดหยุ่นได้: แม้ว่าจะเป็นลำดับขั้น แต่ประสบการณ์ของแต่ละบุคคลและความแตกต่างทางวัฒนธรรม อาจมีความทับซ้อนกันและยืดหยุ่นระหว่างระดับต่างๆ ได้
โดยสรุป:
- ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow’s hierarchy of needs) ใช้เป็นกรอบในการทำความเข้าใจแรงจูงใจ ความต้องการ และพฤติกรรมของบุคคล
- ช่วยอธิบายว่าทำไมผู้คนจึงมีแรงจูงใจต่อเป้าหมายบางอย่าง
- ช่วยอธิบายความขัดแย้งและพฤติกรรมที่ปรากฏได้ ตัวอย่างเช่น หากความต้องการด้านความปลอดภัยของบุคคลถูกคุกคาม พวกเขาอาจให้ความสำคัญกับการเอาชีวิตรอดมากกว่าความต้องการอื่นๆ
การบูรณาการการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (SEL) เข้ากับ ลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์
ในขณะที่ทฤษฎีลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ (Maslow’s hierarchy of needs) เสนอกรอบแนวคิดแบบขั้นตอนที่บุคคลต้องผ่านขั้นพื้นฐานก่อน จึงจะขยับไปสู่ขั้นที่สูงกว่าได้ แต่กรอบแนวคิดของ #การเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) โดย CASEL เสนอกรอบแนวคิดแบบองค์รวมและเชื่อมโยงกันมากกว่า ดังนั้น เมื่อบูรณาการสมรรถนะ SEL เข้ากับลำดับขั้นของมาสโลว์ จะช่วยให้เราเกิดความเข้าใจที่ครอบคลุมมากขึ้นเกี่ยวกับแรงจูงใจ และการพัฒนาของมนุษย์
การเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) คือ กระบวนการเรียนรู้เพื่อพัฒนาความรู้ ทักษะ และเจตคติ เพื่อให้สามารถรับรู้และเข้าใจความคิด อารมณ์ และความรู้สึกของตนและผู้อื่นได้ตามความเป็นจริง สามารถควบคุมอารมณ์และการกระทำของตนให้แสดงออกได้อย่างเหมาะสม สามารถตัดสินใจและรับผิดชอบสิ่งที่เกิดขึ้นอันเนื่องมาจากการกระทำของตนได้ รวมทั้งสามารถสื่อสารกับผู้อื่นและสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่นได้เป็นอย่างดี—CASEL มี 5 สมรรถนะที่สำคัญ ได้แก่
– การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness)
– การจัดการตนเอง (Self-management)
– การตระหนักรู้ทางสังคม (Social awareness)
– ทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship skills)
– การตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ (Responsible decision-making)
ซึ่งสามารถบูรณาการการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (SEL) เข้ากับลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์ โดยมีรายละเอียด ดังนี้
รากฐาน: ขั้นความต้องการทางกายภาพ
ขั้นนี้คือความต้องการเร่งด่วนและจำเป็นที่สุดที่บุคคลจะต้องได้รับก่อนความต้องการอื่นๆ ได้แก่ อากาศ น้ำ อาหาร ที่พักอาศัย และยารักษาโรค เป็นต้น หากรากฐานยังไม่มั่นคง แรงจูงใจของบุคคลก็จะยังอยู่ที่ความพยายามในการตอบสนองความต้องการพื้นฐานเพื่อความอยู่รอดเหล่านี้ก่อน
บูรณาการ SEL:
↳ การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness): ช่วยให้บุคคลกลับมาตระหนักรู้และเข้าใจความต้องการทางกายภาพของตนเอง รวมถึงการตอบสนองทางอารมณ์ต่อความต้องการเหล่านั้น
ขั้นความต้องการด้านความมั่นคงปลอดภัย
ลองนึกภาพว่าคุณกำลังเตรียมตัวปีนยอดเขาสูง คุณพร้อมที่จะปีนโดยไม่มีอุปกรณ์ safety และไม่มีการตรวจสอบความปลอดภัยของอุปกรณ์หรือเปล่าครับ? เช่นเดียวกับขั้นนี้เลยครับ เมื่อความต้องการพื้นฐานได้รับการตอบสนองแล้ว เราจะมองหาความมั่นคงปลอดภัยต่อไป ซึ่งไม่เพียงแต่ความปลอดภัยในชีวิต แต่รวมไปถึงความปลอดภัยทางการเงิน สุขภาพ และที่อยู่อาศัยด้วย
บูรณาการ SEL:
↳ การจัดการตนเอง (Self-management): ช่วยให้คุณมั่นใจว่าไม่เพียงแค่อยู่รอด แต่ยังวางรากฐานสำหรับก้าวหน้าต่อไปด้วย การเรียนรู้ที่จะจัดการความเครียดและเข้าใจสัญญาณทางอารมณ์ สามารถเปลี่ยนรากฐานที่ไม่มั่นคง ให้เป็นมั่นคงขึ้นได้
ขั้นความต้องการความรักและการเป็นส่วนหนึ่ง
มนุษย์ต้องการที่จะรักและถูกรักจากคนอื่น หากขาดมิติด้านนี้ไปอาจกลายเป็นคนขี้เหงา มีปัญหาการเข้าสังคม และปัญหาด้านความสัมพันธ์ได้ ในแง่ของ SEL ขั้นตอนนี้มุ่งเน้นไปที่ทักษะความสัมพันธ์และความตระหนักรู้ทางสังคม ซึ่งเป็น 2 องค์ประกอบสำคัญที่ช่วยส่งเสริมการเชื่อมต่อกับผู้อื่น
บูรณาการ SEL:
↳ ทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship skills): นัยสำคัญ SEL ส่งเสริมความเห็นอกเห็นใจ การรับฟังอย่างตั้งใจ และความเคารพ พัฒนาทักษะการสื่อสารและการทำงานร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพเพื่อสร้างและรักษาความสัมพันธ์
ขั้นความต้องการการยอมรับนับถือ
เมื่อคุณก้าวผ่านสามขั้นแรกมาแล้ว คุณจะมาถึงระดับขั้นความต้องการการยอมรับนับถือ ที่นี่คุณจะเริ่มแสวงหาการยอมรับนับถือในตนเอง ไม่ว่าจะเป็นความสําเร็จ ความเป็นตัวของตัวเอง และความเป็นอิสระ รวมทั้งการยอมรับนับถือจากผู้อื่นด้วย ซึ่งหากเกิดความไม่สมดุลในการยอมรับและความเคารพนับถือ อาจส่งผลให้คุณมีความภาคภูมิใจในตนเองต่ำ และอาจจะผูกติดกับการแสวงหาการการยอมรับจากภายนอก (ซึ่งในระยะยาวอาจไม่ยั่งยืน)
บูรณาการ SEL:
↳ การตระหนักรู้ทางสังคม (Social awareness): ตระหนักถึงคุณค่าของผู้อื่น และการมีส่วนร่วมในการสร้างการยอมรับนับถือในตนเองของคุณ (ที่ไม่ผูกติดกับภายนอกอย่างเดียว)
ขั้นความต้องการมีชีวิตตามอุดมคติ
จุดสูงสุดของลำดับขั้นของมาสโลว์คือการบรรลุศักยภาพของตนเอง มันเกี่ยวกับความปรารถนาที่จะเป็นมากกว่าที่เขาเป็นอยู่ SEL มีบทบาทสำคัญโดยการส่งเสริมความรู้สึกแท้จริงของตนเองและกระตุ้นการเรียนรู้และการเติบโตอย่างต่อเนื่อง มันสอนให้คุณตั้งเป้าหมายที่เป็นจริงแต่ท้าทาย เหมือนกับการเลือกเส้นทางที่ดีที่สุดไปสู่ยอดเขา
บูรณาการ SEL:
↳ การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness): ช่วยให้คุณเข้าใจความหลงใหล คุณค่า และศักยภาพของตนเอง
↳ การจัดการตนเอง (Self-management): พัฒนาวินัยในตนเองและความมุ่งมั่นในการไล่ตามเป้าหมาย
บทสรุป —การบูรณาการกรอบแนวคิด SEL ของ CASEL เข้ากับลำดับขั้นของมาสโลว์ ช่วยให้เราเข้าใจที่ละเอียดและครอบคลุมมากขึ้นเกี่ยวกับแรงจูงใจและการพัฒนาของมนุษย์ โดยการมุ่งเน้นทั้งความต้องการพื้นฐานและทักษะที่จำเป็นในการตอบสนองความต้องการเหล่านั้น
เริ่มต้นการผจญภัยนี้โดยมี SEL เป็นแนวทาง และเปลี่ยนการแสวงหาแรงจูงใจของคุณให้เป็นการเดินทางแห่งการค้นพบตนเองและความสมบูรณ์ เอื้อมมือออกไป ปีนให้สูง และปลดปล่อยตัวตนที่ดีที่สุดของคุณ ภูเขาของคุณรอคอยอยู่
source:
th.wikipedia.org/wiki/ลำดับขั้นความต้องการของมาสโลว์
https://www.linkedin.com/in/victoria-repa-115a1987
