“วิธีเดียวที่คุณจะหาของเจอในห้องมืดคือ คุณต้องเพิ่มแสงสว่าง..” การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) เปรียบดั่งการเปิดไฟในห้องมืด ที่ทำให้เรามองเห็นทุกสิ่งได้อย่างชัดเจน ทั้งสิ่งดี สิ่งไม่ดี และสิ่งที่เราไม่เคยรู้ด้วยซ้ำว่ามีอยู่!
“การตระหนักรู้ในตนเอง” เป็นรากฐานสำคัญของ #การเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) ที่ช่วยให้เรารับรู้และเข้าใจอารมณ์ความรู้สึก ความคิด และเข้าใจว่าเราเป็นใคร..? เราตีความเหตุการณ์ต่างๆ และตอบสนองกับโลกอย่างไร..?
คำถามคือ เราจะใช้วิธีไหนในการตระหนักรู้ตนเอง…? แท้จริงแล้วมีหลายวิธีมากครับ วันนี้ผมขอแนะนำด้วยวิธีใช้คำพูดและคำถามกับตนเอง ดังนี้
15 วลีและคำถาม ช่วยเพิ่ม Self-Awareness
1. “ฉันเปิดรับ Feedback”
การพูดว่า “ฉันเปิดใจรับฟังคำติชม “ หมายถึง การเปิดใจเพื่อการเติบโต การยอมรับมุมมองของผู้อื่นสามารถช่วยเพิ่มความเข้าใจในตนเองได้ ถึงแม้การเปิดใจรับฟังคำติชมต้องอาศัยความกล้าหาญในการฟังและเรียนรู้ แม้จะไม่สบายใจ แต่มุมมองของผู้อื่นช่วยให้เราเข้าใจตัวเองได้ดีขึ้น —ใน SEL การเปิดรับคำติชมถือเป็นการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความสามารถในการเข้าใจตนเองและพิจารณาว่าผู้อื่นรับรู้การกระทำของคุณอย่างไร
2. “คำพูดและการกระทำของฉันส่งผลต่อผู้อื่น”
“ทุกการกระทำมีผลกระทบ” การตระหนักถึงสิ่งนี้คือจุดเริ่มต้นของความรับผิดชอบ ทั้งต่อคำพูดและการกระทำของตนเอง ก่อนที่เราจะพ่นมันใส่ผู้อื่น
3. “ฉันยอมรับว่าฉันไม่ได้รู้ทุกอย่าง”
การยอมรับว่าตนเองไม่รู้ทุกอย่างเป็นการแสดงออกถึงความอ่อนน้อมถ่อมตน และความเปิดกว้าง การยอมรับขีดจำกัดช่วยเปิดประตู่สู่การเรียนรู้ตลอดชีวิต
4. “ฉันให้เวลากับการไตร่ตรองตัวเอง”
การทบทวนตนเอง หรือ Self-Reflection เป็นเหมือนกระจกเงาที่ช่วยให้เรามองเห็นรูปแบบต่างๆ ในพฤติกรรมของคุณ ทั้งที่เป็นประโยชน์และเป็นอันตราย การจัดสรรเวลาเพื่อ Self-Reflection เป็นประจำจะช่วยส่งเสริมการตระหนักรู้และควบคุมตนเอง
5. “ฉันรู้จักตัวกระตุ้น (triggers) ในตัวฉัน”
การเข้าใจปัจจัยกระตุ้น หรือ triggers ของตัวแอง เปรียบเหมือนการรู้ตำแหน่งหลุมบ่อบนท้องถนน ช่วยให้เราหลีกเลี่ยงหลุมบ่อเหล่านั้นได้ง่ายดายมากขึ้น—การรู้ว่าปัจจัยกระตุ้นของตนเองคืออะไร เป็นคีย์สำคัญของการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) ช่วยให้เราหลีกเลี่ยงกับดักทางอารมณ์ และตอบสนองอย่างมีสติแทนที่จะโต้ตอบด้วยอารมณ์
6. “ฉันรับรู้..สิ่งที่ตัวฉันให้คุณค่าและรู้ว่าอะไรสำคัญกับชีวิต”
คุณค่าที่เรายึดถือ คือ เข็มทิศนำทางชีวิต เมื่อเรารู้ว่าอะไรสำคัญกับชีวิตของเรา การตัดสินใจของเราจะสะท้อนคุณค่าในตัวตนที่แท้จริงนั้น
7. “ฉันรู้สึกขอบคุณ…”
ความกตัญญูกตเวที หรือ ความร็สึกขอบคุณ (gratitude) เป็นรากฐานสำคัญของการเติบโตทางอารมณ์และสังคม ช่วยสร้างความเชื่อมโยงกับตนเองและผู้อื่น พร้อมทั้งส่งเสริมการยอมรับและชื่นชมในสิ่งที่มี
8. “ฉันรับมือกับความเครียด/กดดันได้อย่างสร้างสรรค์”
การเข้าใจวิธีตอบสนองต่อความเครียดคือกุญแจสู่การเอาชนะมัน เมื่อเรารู้ว่าตัวเองมักตอบสนองอย่างไรและเพราะอะไรถึงตอบสนองแบบนั้น จะช่วยให้คุณตอบสนองได้ดีขึ้น และเปลี่ยนความเครียดให้เป็นโอกาสในการเติบโต —คำถามนี้ช่วยส่งเสริมการควบคุมอารมณ์ SEL สอนให้มีความยืดหยุ่นและการตอบสนองอย่างปรับตัวได้
9. “จุดแข็งของฉันคืออะไร และฉันจะใช้จุดแข็งเหล่านั้นอย่างไร…?”
จุดแข็งคือของขวัญพิเศษที่เรามีแตกต่างกัน การรู้จักและใช้มันอย่างชาญฉลาดจะช่วยเสริมสร้างความมั่นใจและปลดปล่อยศักยภาพที่แท้จริงภายในตนเองได้
10. “ฉันจะพัฒนาจุดอ่อนของตนเองอย่างไร…?”
การรู้จักจุดอ่อนของตัวเองไม่ได้หมายความว่าต้องวิพากษ์วิจารณ์ตัวเอง แต่เป็นการค้นพบโอกาสในการพัฒนา การทำงานกับจุดอ่อนจะช่วยสร้างความสมดุลและความยืดหยุ่นในชีวิต —การยอมรับจุดอ่อนเป็นก้าวหนึ่งของการตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness) ซึ่งช่วยส่งเสริมทัศนคติเชิงรุกเพื่อการเติบโตอย่างต่อเนื่อง
11. “นิสัยที่ส่งเสริมหรือขัดขวางการเติบโตของฉันคืออะไร…?”
การเข้าใจนิสัยของตนเองช่วยให้เราส่งเสริมพฤติกรรมเชิงบวก ในขณะที่การตระหนักรู้ถึงนิสัยที่ไม่ก่อประโยชน์ จะช่วยส่งเสริมให้คุณค้นหาวิธีจัดการนิสัยอย่างสร้างสรรค์
12. “ฉันมักตัดสินใจจากความกลัวหรือความปรารถนาที่แท้จริง…?”
การตัดสินใจเลือกจากความกลัวทำให้เราติดอยู่ในพื้นที่ปลอดภัย แต่การตัดสินใจเลือกจากความปรารถนาที่แท้จริงจะผลักดันให้เราเติบโตและบรรลุความสำเร็จ
13. “อะไรช่วยเติมพลังให้ตัวฉัน และฉันให้เวลากับมันเพียงพอหรือไม่…?”
การดูแลตัวเองไม่ใช่เรื่องเห็นแก่ตัว การดูแลตัวเองคือรากฐานของความสำเร็จ การรู้วิธีเติมพลังช่วยป้องกันภาวะหมดไฟและรักษาสมดุลชีวิตที่ดี
14. “เป้าหมายระยะสั้นและระยะยาวของฉันคืออะไร…?”
เป้าหมายช่วยให้เรามีทิศทาง และยิ่งเป้าหมายของเราสอดคล้องกับค่านิยมส่วนตนมากเท่าไหร่ จะยิ่งทำให้คุณมีจุดมุ่งหมายมากขึ้นเท่านั้น ทุกก้าวที่มุ่งไปสู่เป้าหมายเหล่านั้นจะเป็นก้าวมีความหมาย
15. “ฉันรู้สึกขอบคุณอะไรมากที่สุด และฉันแสดงความขอบคุณบ่อยแค่ไหน…?”
ความกตัญญูจะเปลี่ยนโฟกัสจากสิ่งที่ขาดเป็นสิ่งที่มี การฝึกฝนความกตัญญูอย่างสม่ำเสมอช่วยส่งเสริมทัศนคติเชิงบวก นำไปสู่ความพึงพอใจในชีวิตที่มากขึ้น
การบูรณาการ SEL สู่การตระหนักรู้ในตนเอง
การเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (SEL) เสริมสร้างการตระหนักรู้ผ่านสมรรถนะหลัก 5 ประการ:
1.การตระหนักรู้ในตนเอง (Self-awareness)
—> ส่งเสริมการไตร่ตรองอารมณ์ ค้นหาจุดแข็งและคุณค่าภายใน และพัฒนาความเข้าใจตนเองเชิงลึก
2. การจัดการตนเอง (Self-management)
—> รับมือกับสิ่งกระตุ้นอย่างมีประสิทธิภาพ กำหนดขอบเขตที่ชัดเจน และสร้างสมดุลในการดูแลตนเอง
3. การตระหนักรู้ทางสังคม (Social awareness)
—> พัฒนาความเห็นอกเห็นใจ เข้าใจผลกระทบของการกระทำต่อผู้อื่น และสร้างความเชื่อมโยงทางสังคม
4. ทักษะด้านความสัมพันธ์ (Relationship skills)
—> สื่อสารอย่างจริงใจและเป็นธรรมชาติ สร้างความสัมพันธ์ที่แท้จริง และเคารพความแตกต่างระหว่างบุคคล
5. การตัดสินใจอย่างมีความรับผิดชอบ (Responsible decision-making)
—> ผสานการกระทำกับคุณค่าส่วนตน วางแผนสู่เป้าหมายอย่างมีกลยุทธ์ และพิจารณาผลลัพธ์ระยะยาว
บทสรุป: เส้นทางสู่การเติบโต
การตระหนักรู้ในตนเองคือการเดินทางตลอดชีวิต ที่เติบโตผ่านการไตร่ตรองและสำรวจตนเองอย่างสม่ำเสมอ การนำ 15 ประโยคและคำถามที่ทรงพลังมาปฏิบัติ จะช่วยเพิ่มความเข้าใจในตนเองและนำไปสู่การตัดสินใจที่ชาญฉลาดยิ่งขึ้น
จงจำไว้ว่า แต่ละคนมีเส้นทางการเติบโตที่แตกต่างกัน ให้อดทนและเมตตาต่อตนเองบ่อยๆ เส้นทางของการเปลี่ยนแปลง ใช้พลังของการตระหนักรู้ตนเอง และการเรียนรู้ทางอารมณ์และสังคม (Social and Emotional Learning หรือ SEL) เพื่อปลดล็อคศักยภาพเหล่านั้น
Sources:
https://www.verywellmind.com/twenty-questions-to-boost-your-self-awareness-8694345
https://www.bigselfschool.com/post/60-deep-questions-to-ask-yourself
